Het keukentafelgesprek

2015 Is het jaar van de aanpassingen in de zorg. Het moet namelijk allemaal minder. Nederland is platzak en dus moeten de hulpbehoevenden voortaan op een houtje bijten. Het systeem gaat vanaf dit jaar op de schop. Al eerder schreef ik op dit blog over het Passend Onderwijs en de transitie Jeugdzorg. Maar het zijn niet alleen de jongsten in de samenleving die met bezuinigingen om hun oren geslagen worden. Ook de alleroudsten in ons land zijn hun rollator niet meer zeker. Let wel: dit zijn de mensen die voor ons het sociale systeem hebben opgebouwd en zich daar de benen voor uit hun lijf hebben gelopen. Die gevochten hebben voor studiebeurzen, zodat de dertigers en veertigers van nu de kans hadden drie opleidingen te volgen waar ze 20 jaar over konden doen. Die ervoor gezorgd hebben dat iedereen die werkeloos raakt, recht heeft op een uitkering. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Deze mensen kunnen, in de winter van hun leven, zelf niet eens genieten van waarvoor ze al die tijd gewerkt hebben. Stank voor dank heet dat, geloof ik.

Wat er precies gaat veranderen en voor wie, daarover heerst nog grote onduidelijkheid. Maar geen paniek, want iedereen die denkt een vorm van zorg nodig te hebben, kan zich verheugen op het zogenaamde ‘keukentafelgesprek’. Er komt dan namelijk een gemeenteambtenaar bij je op bezoek, gewoon, thuis, die met jou komt bespreken waarom je eigenlijk zo zielig bent. Dat klinkt enorm gezellig, alsof je de thee en koekjes alvast klaar kunt zetten. Ik raad de ouden van dagen echter aan ter voorbereiding een stevige borrel achterover te slaan, want niets is minder waar. Het gemeentelijk huisbezoek heeft namelijk meer weg van een middeleeuws kruisverhoor, waarin je met het mes op je keel moet proberen te bewijzen dat je niet stiekem de belastingcenten van de buurman onrechtmatig opsoupeert.

Zo stond er in de krant een tijdje geleden een verhaal van een oude dame, we zullen haar mevrouw Jansen noemen, die als één van de eersten het genoegen had een ambtenaar in haar aanleunwoning te mogen ontvangen. Deze overheidsemployee kwam, naar het idee van de oude dame in kwestie, rechtstreeks uit de luiers en had bovendien geen enkele eerdere ervaring in de zorg. Zij was enige weken daarvoor door de gemeente aangesteld om dit, en nog een groot aantal andere, varkentje eens even te wassen. Dat kon mevrouw Jansen namelijk niet meer, zichzelf wassen, en daarom kreeg ze al een aantal jaren hulp aan huis. Stofzuigen en schoonmaken ging ook al niet zo best meer, aangezien de oude vrouw in een rolstoel zat en niet eens haar eigen steunkousen omhoog kon trekken. Daar had mevrouw de gemeenteambtenaar echter weinig boodschap aan. Zij was van mening dat haar bejaarde gesprekspartner best nog wel zelf op de vensterbank kon klimmen om de ramen te zemen. Want zeg nou zelf: zo’n rolstoel is toch gewoon een luxe-artikel?

En hoezo had mevrouw Jansen elke wéék thuiszorg nodig? Anderhalf uur per maand was toch zeker wel genoeg om ‘niet te vervuilen’? Ik zet dat laatste tussen haakjes om te benadrukken hoe belachelijk deze stelling is. Is het dan daadwerkelijk zo ver gekomen dat de maatstaf voor de zorg die wij aan de hulpbehoevenden in onze samenleving geven, is gedegradeerd tot het niveau van ‘niet vervuilen’? Ik vind dit, op z’n zachtst gezegd, nogal schokkend. We zouden niet tevreden moeten zijn als onze oude buurvrouw ‘niet vervuilt’. We kunnen pas tevreden zijn als deze dame dagelijks kan genieten van een schoon en opgeruimd huis. Van dagelijks een met liefde gekookte maaltijd en met regelmaat een lekker potje Rummikub. Want daarvoor zijn we als samenleving verantwoordelijk. Mevrouw Jansen heeft haar hele leven ook voor ons gezorgd, net als al die andere mensen van haar leeftijd. Dan is het nu dus onze taak de rollen om te keren. En niet om hen de rug toe te keren.

Hoe vernederend moet het zijn ondervraagd en niet geloofd te worden over je gebreken, terwijl je je daar hoogstwaarschijnlijk al ellendig genoeg over voelt? Waarom vinden wij het gerechtvaardigd om iemands zorgbehoefte te bekritiseren, zonder dat we zelf in de schoenen van diegene hebben moeten staan? Wat is de maatschappij zorgwekkend aan het verharden, alleen maar om de zakken van de lucky few te vullen. Bezuinigen is één ding, maar moet dat dan daadwerkelijk over de ruggen van degenen die eigenlijk geen klappen kunnen opvangen? Waar is toch het maatschappelijk geweten, het collectief verantwoordelijkheidsgevoel? Maar ach, wie tevreden is met ‘niet vervuilen’, kan vast ook leven met ‘niet kreperen’.

Binnenkort moeten ook wij eraan geloven, dat keukentafelgesprek. Weliswaar niet over stofzuigen, of ramen zemen, maar over onze lieve zoon. Omdat ook wij zullen moeten verdedigen waarom hij eigenlijk zorg nodig heeft. De gemeente ervan zullen moeten overtuigen dat we zijn autisme niet verzonnen hebben. Ik zet de whiskey alvast klaar. Niet voor mij, maar voor de ambtenaar. Die zal het waarschijnlijk nodig hebben. Men heeft namelijk nog nooit een keukentafelgesprek met mij gevoerd.