De beste stuurlui staan aan wal

Deze week schreef ik voor Me-to-We.nl een stukje over de merkwaardige, vervelende en soms ronduit kwetsende dingen die ik te horen krijg als moeder van een autistisch kind. Soms is het verbijsterend wat mensen allemaal tegen je durven zeggen, terwijl je gezamenlijk bij de bakker op je beurt staat te wachten. Niet zelden heb ik de neiging om iemand dan eens flink de hersens in te slaan met dat halfje bruin. Maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat ik ook niet roomser ben dan de Paus. Want ook zelf heb ik snel mijn oordeel klaar. En eigenlijk vraag ik me dan best wel af waarom.

Onlangs vertelde een kennis mij dat haar zoon was gediagnosticeerd met ADD. Het kind is ongeveer net zo oud als Terrorist nr. 1 en ongeveer drie keer minder druk. Waar mijn zoon de hele dag onverminderd door de kamer stuitert, zit die van haar dromerig voor zich uit te staren op de bank. Waar de mond van mijn kind nooit een seconde stil staat, komt zijn leeftijdsgenootje maar moeilijk uit zijn woorden. Ik beschouw mezelf als open minded, onbevooroordeeld. Het verbaasde mij dan ook mezelf te voelen fronsen en de volgende bekrompen aanname uit mijn eigen mond te horen rollen: “Hoezo? Hij is toch helemaal niet druk?”.

Nog voor ik in haar ogen de gekwetstheid zag, wist ik zelf al dat ik fout zat. Want, wat bezielt mij met zo’n opmerking? Juist ik, met mijn autistenzoon, zieke dochter en dan zelf nog mijn MS, zou moeten weten dat oordelen niet op zijn plaats is. Ik ben tenslotte geen expert, heb van ADD totaal geen kaas gegeten. En als geen ander zou ik moeten weten hoe het voelt om je steeds maar te moeten verantwoorden, om iets waar je zelf niet eens wat aan kunt doen. “Autistisch? Hij kijkt je toch gewoon aan?”. Hoe vaak we dat niet hebben moeten horen. “Heb jij MS? Maar waar is dan je rolstoel?”. Want iedereen is blijkbaar dokter. Wat is het toch met mensen en hun waarde-oordelen? Waarom houden we niet gewoon lekker onze grote mond?

Ben je zwanger, dan weet iedereen meteen al wat het wordt, ook als de eerste echo nog niet eens gemaakt is. Een puntbuik? Ja, dan is het echt een meisje. Tweeling? Nou, dat is vast stiekem IVF. Ben je ziek, dan heeft de goegemeente wel een wondermiddel, of op z’n minst de oorzaak van je lichamelijk falen. Kanker? Had je maar gezonder moeten eten. MS? Nee joh, je bent gewoon gestresst. Opvoedperikelen? Komt omdat je niet enorm aan aan co-sleepen hebt gedaan. Peuterpuberteit? Onzin, jij bent gewoon een softe ouder. Autistisch? Logisch, had je maar meer liefde moet geven. En trouwens, langer aan de tiet had ook geen kwaad gekund. De hele wereld weet het beter. Want de beste stuurlui staan altijd aan wal.

Zijn we echt zo arrogant, of is het juist het tegenovergestelde? Zijn we bang voor wat we zelf niet kennen? Zoeken we veiligheid in het lukraak vormen van een mening, zodat die mening vanzelf onze waarheid wordt? Creëer een beeld van een autistisch kind en wees er dan niet langer bang voor? Stigmatiseer iemand met een ziekte en bescherm jezelf ertegen, is dat misschien wel hoe het werkt? Alles weten, snappen, kennen, dat gaat nou eenmaal niet en dus verzinnen we maar wat. Of is het een rechtvaardiging voor je identiteit? Je bent pas iemand als je een mening hebt, of die nou gefundeerd is of eigenlijk in ‘t geheel niet. Ik lul maar wat, dus ik besta?

Ik loop er bijna dagelijks tegenaan, die mensen met hun mooie meningen. En wat is het irritant. Want nee, ik heb dus nog geen rolstoel. En als u ‘t goed vindt, blijf ik liever lopen. En ja, mijn zoon heeft wél emoties. Want autisten zijn namelijk ménsen en geen robots. Ik ben geen geitenwollen sokken type, omdat ik in de Achterhoek mijn eigen groenten kweek. En lees ik liever Vogue dan Volkskrant, dan maakt mij dat geen domme muts. Al die aannames komen me mijn neus uit, maar ook ikzelf ben niet onschuldig. Ik oordeel over het kind van iemand anders, omdat ik de klok heb horen luiden, maar stiekem die klepel niet zo goed kan vinden.

We willen niet veroordeeld worden, maar duwen de rest van de wereld wel onze eigen oordelen door de strot. Blijkbaar zijn we erg onzeker en daarom altijd op zoek naar ons gelijk. Wil ik de zoon van mijn vriendin graag zien als hyperactieve stuiterbal, omdat ik het anders niet meer goed begrijp. Wil men mij graag in die rolstoel hebben, omdat ik dán tenminste ziek ben. Want in dat grijze gebied, daar vinden we het niet goed toeven. Liever is het zwart of wit. Misschien oordelen we, omdat we anders bang zijn, de wereld niet meer duidelijk is. Ik weet niks van ADD en veins dus maar die expertise, zodat ik mijn houvast krijg. Dat ik daarmee flink op iemands hart trap, is van secundair belang. In mijn hoofd ben ik zo open minded. Maar in mijn hart toch blijkbaar niet.

Net iets verder kijken dan onze neuzen lang zijn, scheelt een hoop vertrapte harten. En wie weet, misschien leer je nog eens wat. Dus voortaan als je een autist ziet, beticht hem dan niet meteen van emotieloosheid. Zeg een moeder van twee jongens liever niet dat ze het vast jammer vindt geen meid gebaard te hebben. Frons niet je wenkbrauwen als een MS-patiënt toch gewoon nog op de fiets stapt en noem niet iedereen op het platteland een domme boer. Ik zal zelf ook proberen mijn woorden eens wat vaker in te slikken, want anders ben ik maar een heilig boontje. En op nog een oordeel zit ik niet te wachten. Ik heb moet er tenslotte al genoeg weerleggen